Sankcje w związku z agresją Rosji przeciwko Ukrainie

W dniu 16 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz.U. z 2022 r. poz. 835), której celem jest przeciwdziałanie wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę rozpoczętej w dniu 24 lutego 2022 r.

Historycznie przypomnieć należy, że w dniu 24 lutego 2022 r. Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej wydał w imieniu Unii Europejskiej oświadczenie, w którym z całą stanowczością potępił niczym niesprowokowaną inwazję sił wojskowych Federacji Rosyjskiej na Ukrainę oraz udział Białorusi w tej agresji. Wysoki Przedstawiciel wskazał, że odpowiedź Unii Europejskiej obejmie zarówno sektorowe, jak i indywidualne środki ograniczające.

W następnych dniach organy Unii Europejskiej podjęły szereg decyzji skutkujących przyjęciem szerokiego zakresu sankcji stanowiących odpowiedź na niedopuszczalną i bezprawną agresję wojskową Rosji wobec Ukrainy, która na mocy prawa międzynarodowego stanowi akt agresji. Odpowiedni pakiet sankcji został również przyjęty w związku z niedopuszczalnym zaangażowaniem Białorusi w agresję wojskową Rosji wobec Ukrainy.

Rada Unii Europejskiej wydała decyzje, które zostały wdrożone pakietem rozporządzeń Rady Unii Europejskiej, zmieniających dotychczas obowiązujące rozporządzenia regulujące sankcje nałożone na Federację Rosyjską oraz Białoruś, tj.:

1.Rozporządzenie Rady (WE) nr 765/2006 z dnia 18 maja 2006 r. dotyczące środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (Dz. Urz. UE L 134 z 20.05.2006, str. 1, z późn. zm.), dalej „Rozporządzenie 765/2006”.

2.Rozporządzenie Rady (UE) nr 269/2014 z dnia 17 marca 2014 r. w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających (Dz. Urz. UE L 78 z 17.03.2014, str. 6, z późn. zm.), dalej „Rozporządzenie 269/2014”.

Wprowadzone po agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę zmiany do ww. rozporządzeń sankcyjnych wymagały podjęcia działań legislacyjnych związanych z jednoznacznym uregulowaniem kwestii organu podejmującego decyzje o odmrożeniu określonych środków finansowych lub zasobów gospodarczych, w związku z czym w dniu 16 kwietnia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (Dz.U. z 2022 r. poz. 835, dalej: „Ustawa”).

SANKCJE I ZAKAZY

W celu przeciwdziałania wspieraniu agresji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę Ustawa wprowadziła obowiązek stosowania wobec określonych osób i podmiotów czterech kategorii środków, które zostaną omówione poniżej, dalej: „sankcje”.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że określone w Ustawie sankcje mają zastosowanie wyłącznie wobec osób i podmiotów ujętych na liście prowadzonej przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych (dalej: „Podmioty objęte sankcjami”).

Lista jest publikowana w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Lista zawiera oznaczenie osoby lub podmiotu, wobec których stosuje się sankcje wraz z rozstrzygnięciem, które z tych sankcji mają do nich zastosowanie.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych wydaje (z urzędu lub na wniosek określonych podmiotów) decyzje w sprawach wpisu na listę oraz wykreślenia z niej.

Wracając do katalogu sankcji,  Ustawa przewiduje obowiązek stosowania wobec Podmiotów objętych sankcjami:

1.środków określonych w art. 2 ust. 1-3 Rozporządzenia 765/2006, na zasadach określonych w tym rozporządzeniu, tj.:

a)zamrożenie wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, we faktycznym władaniu lub pod kontrolą Podmiotów objętych sankcjami;

b)nieudostępnianie, bezpośrednio ani pośrednio, żadnych funduszy ani zasobów gospodarczych Podmiotom objętym sankcjami, podmiotom i organom ani na ich rzecz;

c)zakaz świadomego i umyślnego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście środków, o których mowa pod poz. a. i b.

2.środków określonych w art. 2 i art. 9 Rozporządzenia 269/2014, na zasadach określonych w tym rozporządzeniu (jest to w zasadzie powielenie sankcji z pkt 1 powyżej), tj.:

a)zamrożenie wszystkich środków finansowych i zasobów gospodarczych będących własnością, pozostających w posiadaniu, w faktycznym władaniu lub pod kontrolą Podmiotów objętych sankcjami, podmiotów lub organów lub powiązanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów Podmiotów objętych sankcjami;

b)nieudostępnianie Podmiotom objętym sankcjami, podmiotom lub organom tych Podmiotów ani powiązanym z nimi osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom, ani też na ich rzecz – bezpośrednio lub pośrednio – żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych;

3.zakaz świadomego i umyślnego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest bezpośrednie lub pośrednie obejście środków, o których mowa pod poz. a. i b.

4.wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1129 z późn. zm.).

5.wpisu do wykazu cudzoziemców, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest niepożądany, o którym mowa w art. 434 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz.U. z 2021 r. poz. 2354 z późn. zm.).

W zakresie wykluczenia z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu Ustawa w art. 7 wprowadza przesłanki tego wykluczenia, i tak z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego lub konkursu prowadzonego na podstawie ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych wyklucza się:

1.wykonawcę oraz uczestnika konkursu wymienionego w wykazach określonych w Rozporządzeniu 765/2006 i Rozporządzeniu 269/2014 albo Podmiot objęty sankcjami w zakresie, w jakim zastosowano tenże środek.

2.wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego beneficjentem rzeczywistym w rozumieniu ustawy z dnia 01 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2022 r. poz. 655) jest osoba wymieniona w wykazach określonych w Rozporządzeniu 765/2006 i Rozporządzeniu 269/2014 albo Podmiot objęty sankcjami lub będący takim beneficjentem rzeczywistym od dnia 24 lutego 2022 r., o ile został wobec niego zastosowany tenże środek.

3.wykonawcę oraz uczestnika konkursu, którego jednostką dominującą w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2021 r. poz. 2106) jest podmiot wymieniony w wykazach określonych w Rozporządzeniu 765/2006 i Rozporządzeniu 269/2014 albo Podmiot objęty sankcjami lub będący taką jednostką dominującą od dnia 24 lutego 2022 r., o ile został wobec niego zastosowany tenże środek.

Wykluczenie następuje na okres trwania okoliczności określonych w pkt 1-3 powyżej.

Co ważne, przepisy Ustawy odnoszące się do wykluczenia z postępowania stosuje się także do postępowania zmierzającego do udzielenia zamówienia publicznego oraz konkursów o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych lub z wyłączeniem stosowania tej ustawy.

Ustawa wprowadza również zakaz:

1.wprowadzania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz przemieszczania (przez terytorium RP lub z terytorium innego państwa członkowskiego UE na terytorium RP) towarów objętych pozycją 2701 albo 2704 Nomenklatury Scalonej (CN) (dalej: „węgiel”), pochodzących z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi.

2.stosowania, używania lub propagowania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę.

W przypadku stwierdzenia naruszenia zakazu, o którym mowa w pkt 1, naczelnik urzędu celno-skarbowego dokonuje zajęcia tego towaru i występuje o orzeczenie jego przepadku na rzecz Skarbu Państwa.

• ODPOWIEDZIALNOŚĆ FINANSOWA I KARNA

Kary pieniężne

Ustawa przewiduje odpowiedzialność finansową wobec osób lub podmiotów, które:

1. w stosunku do osoby lub podmiotu wpisanych na listę, tj. Podmiotów objętych sankcjami:

2.nie dopełniają obowiązku zamrożenia środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych lub zakazu udostępniania środków finansowych, funduszy lub zasobów gospodarczych;

3.nie dopełniają obowiązku niezwłocznego przekazywania informacji o zamrożonych transakcjach, czy też rachunkach i kwotach zamrożonych;

4.nie stosują się do zakazu świadomego i celowego udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie stosowania sankcji.

5.naruszają zakaz wprowadzania na terytorium Polski lub przemieszczania węgla pochodzącego z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi.

Karę pieniężną za powyższe naruszenia nakłada Szef Krajowej Administracji Skarbowej w drodze decyzji. Wysokość kary może wynieść nawet do 20 000 000 zł.

 

Odpowiedzialność karna

Zwrócić należy również uwagę, że Ustawa wprowadziła przepisy o odpowiedzialności karnej za omijanie sankcji i łamanie embarga na towary. Tak więc osoba, która:

1.narusza poszczególne zakazy określone w Rozporządzeniu 765/2006, Rozporządzeniu 833/2014 lub Rozporządzeniu 2022/263;

2.narusza zakaz wprowadzania na terytorium Polski lub przemieszczania węgla pochodzącego z terytorium Federacji Rosyjskiej albo Białorusi;

3.dopuszcza się udziału w działaniach, których celem lub skutkiem jest ominięcie poszczególnych zakazów określonych w Rozporządzeniu 765/2006, Rozporządzeniu 833/2014 lub Rozporządzeniu 2022/263

podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3.

Z kolei naruszenie zakazu stosowania, używania lub propagowania symboli lub nazw wspierających agresję Federacji Rosyjskiej na Ukrainę zagrożone zostało karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.