Jednostronne rozwiązanie kontraktu z winy klubu

Wprowadzenie

Zbliżające się wielkimi krokami okienko transferowe, to czas intensywnych przygotowań nie tylko dla zawodników, którzy pracują nad swoją formą fizyczną przed nadchodzącymi rozgrywkami, ale również dla agentów piłkarskich i dyrektorów sportowych. Agenci walczą o jak najlepsze warunki dla swoich klientów, podczas gdy dyrektorzy sportowi podsumowują dotychczasowe wyniki, wyznaczają nowe cele oraz analizują sytuację kontraktową klubu.

Specyfika kontraktu o profesjonalne uprawianie piłki nożnej sprawia, że w takich momentach nieodzowne jest wsparcie specjalistów z zakresu prawa sportowego. Poza ogólnymi zasadami kodeksu cywilnego dotyczącymi umów wzajemnych, kontrakty te są regulowane szczegółowymi przepisami wewnętrznymi tj. Uchwałą nr VI/90 z dnia 16 czerwca 2023 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej – “Minimalne wymagania dla standardowych kontraktów zawodników w sektorze zawodowej piłki nożnej”  (dalej: „Uchwała VI/90”). Wyklucza to możliwość analizy stanów faktycznych wyłącznie na tle przepisów powszechnie obowiązujących. Powyższe jest tym bardziej znaczące przy kwestiach tak istotnych jak wprowadzone w art. 9 przesłanki uprawnienia strony do jednostronnego rozwiązania kontraktu, które zgodnie z art. 9 ust. 2 Uchwały VI/90 stanowią katalog zamknięty, cyt. “Stronom kontraktu nie przysługuje prawo do wypowiedzenia lub jednostronnego rozwiązania Kontraktu, z zastrzeżeniem przypadków przewidzianych w niniejszej Uchwale”.

Zagadnienia związane z jednostronnymi uprawnieniami stron kontraktu są złożone, gdyż obejmują zarówno uprawnienia klubu, jak i zawodnika, a także te wynikające z winy lub niezależne od winy drugiej strony.

Z tego względu Kancelaria MLA przygotowała opracowanie mające na celu przybliżenie tej problematyki. W pierwszej części skupimy się na uprawnieniu zawodnika do rozwiązania kontraktu z winy klubu.

Katalog przesłanek jednostronnego rozwiązania kontraktu z winy klubu.

Zgodnie z art. 9 ust. 3 Uchwały VI/90 zawodnik ma prawo do rozwiązania kontraktu z winy klubu w okolicznościach powołanych w lit. a-d, które omówiono kolejno poniżej.

Opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia – lit. a.

Jednym z najczęściej występujących w praktyce powodów uzasadniających rozwiązanie kontraktu z winy klubu jest opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia na rzecz zawodnika za okres co najmniej dwóch miesięcy. Warto podkreślić, że przepis używa terminu „opóźnienie”, a nie „zwłoka”, co zgodnie z art. 476 k.c. oznacza, że klub nie może uniknąć odpowiedzialności, nawet jeśli opóźnienie nie wynika z jego winy.

Istotnym jest, że powyższe uprawnienie aktualizuje się pod warunkiem uprzedniego pisemnego wezwania klubu do zapłaty, wraz z wyznaczeniem terminu do uregulowania zapłaty, nie krótszego aniżeli 14 dni. Należy zaznaczyć, że obowiązek uprzedniego wezwania klubu do zapłaty jest warunkiem koniecznym, którego zaistnienie nabycie przez zawodnika uprawnienia do rozwiązania kontraktu.

W związku z tym należy przyjąć, że niezależnie od możliwości przypisania klubowi odpowiedzialności za przyczyny opóźnienia, jeżeli wystąpi opóźnienie w płatności za okres co najmniej dwóch miesięcy, zawodnik może wezwać klub w formie pisemnej do uregulowania tej należności wraz z wskazaniem na rygor w postaci możliwości rozwiązania umowy oraz 14-dniowym terminem, a w przypadku bezskutecznego upływu tego terminu, rozwiązać umowę z winy klubu.

Wątpliwości na tle powołanego przepisu, może budzić wpływ art. 78[1] § 2 k.c. zgodnie z którym oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej. Ustawodawca wyraźnie wprowadził równoważność oraz odrębność tych dwóch form. Skutek ww. odrębności powstaje na tle wymagań co do formy ustanowionych przez strony (pactum de forma). W doktrynie wskazuję się, że w braku okoliczności przemawiających za wykładnią pozwalającą na przyjęcie, że strony dopuściły możliwość zastępowania wyraźnie wyartykułowanej przez nie formy inną formą równoważną, należy przyjąć, że strony wprowadziły wymóg formy wyraźnie wyartykułowanej[1], chociaż w tej kwestii pojawiają się również zdania odrębne[2].

Zdaniem autora dla zachowania precyzyjności stosowania postanowień Uchwały VI/90 należy przyjąć, że wymagana jest forma pisemna. Z tego względu złożenie przez zawodnika żądania w formie elektronicznej, nie wywoła skutków prawnych w postaci zapoczątkowania biegu terminu do złożenia dowodu zawarcia umowy ubezpieczeniowej na jego rzecz. Powyższe rozważania mają zastosowanie także do pozostałych przepisów opisywanych w niniejszym artykule.

Niedochowanie obowiązków rejestracyjnych – lit. b.

Zawodnik uprawniony jest do rozwiązania kontraktu z winy klubu w sytuacji, gdy klub ze swojej winy zaniechał zgłoszenia go do rozgrywek ligowych. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że przepis ten wyraźnie wskazuje na rozgrywki ligowe, a więc nie dotyczy pucharów krajowych lub międzynarodowych. Powyższe znajduje uzasadnienie w praktyce, gdyż rozgrywki te mogą być obarczone innymi zasadami rejestracyjnymi, a ponadto drużyny często przystępują do nich z innymi założeniami co do swojej kadry. Rozgrywki ligowe natomiast stanowią podstawę rywalizacji zespołu, a brak zgłoszenia zawodnika może wyeliminować go w przeważającej części z życia drużyny.

Powyższy przepis może budzić wątpliwości co do wprowadzenia przesłanki w postaci winy klubu. W zakresie powyższego mieszczą się zarówno sytuacje związane z podjęciem przez klub decyzji kadrowej o niezarejestrowaniu zawodnika, jak również dopuszczenie się uchybienia formalnego. Wydaje się, że przepis wprowadza wymóg zawinienia klubu aby uwzględnić sytuację, w której niezarejestrowanie zawodnika wynika wyłącznie z przyczyn związanych z zawodnikiem, siłą wyższą, błędami po stronie uprzedniego klubu lub organu prowadzącego rozgrywki.

Zawodnik może skorzystać z powyższego uprawnienia wyłącznie w terminie miesiąca od daty zamknięcia okresu zmiany przynależności klubowej (tzw. „okien transferowych”) zgodnie z obowiązującymi przepisami PZPN. Zgodnie z §23 ust. 1.1. oraz 1.2. Uchwały nr VIII/124 z dnia 14 lipca 2015 roku Zarządu Polskiego Związku Piłki Nożnej w sprawie statusu zawodników oraz zasad zmian przynależności klubowej  (zm. U. nr I/10 z 21.01.2021 r.) w odniesieniu do Ekstraklasy oraz I i II ligi oraz Ekstraligi, I i II ligi kobiet, okresy te określane są dwa razy w sezonie przez Departament Rozgrywek Krajowych PZPN.

W przypadku niedochowania obowiązków rejestracyjnych, zawodnik nie jest zobowiązany do uprzedniego wezwania klubu, co jest logiczne, biorąc pod uwagę charakter naruszenia.

Niedochowanie obowiązków ubezpieczeniowych – lit. c.

Uprawnienie zawodnika do rozwiązania umowy z winy klubu w związku z niedochowaniem obowiązków ubezpieczeniowych powstaje w dwóch przypadkach:

-Klub ze swojej winy zaniechał obowiązkowego ubezpieczenia zawodnika NNW na warunkach określonych Uchwałą VI/90, wskutek czego zawodnik nie otrzymał należnego mu świadczenia ubezpieczeniowego lub jego równowartości od Klubu;

albo:

-klub nie przedstawił dowodu zawarcia umowy ubezpieczenia NNW na warunkach określonych Uchwałą VI/90, w terminie 14 dni od daty pisemnego zgłoszenia takiego żądania przez zawodnika.

W obu przypadkach zawodnik jest uprawniony do rozwiązania umowy w terminie 30 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Pierwsze z wskazanych powyżej zdarzeń, zawiera w sobie katalog okoliczności, które dopiero przy łącznym spełnieniu, będą uprawniały zawodnika do rozwiązania umowy z winy klubu.

W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że uprawnienie to powstaje dopiero gdy w wyniku zaniechania ubezpieczenia zawodnika na warunkach określonych uchwałą, zawodnik nie otrzymał należnego mu świadczenia ubezpieczeniowego lub jego równowartości od Klubu. Literalne brzmienie przepisu przemawia za przyjęciem, że istnieje możliwość sanowania naruszenia obowiązków ubezpieczeniowych, poprzez uiszczenie równowartości świadczenia ubezpieczeniowego na rzecz zawodnika bezpośrednio przez klub. Zdaniem autora, w takiej sytuacji zawodnik nie będzie uprawniony do rozwiązania umowy.

Po drugie, zaniechanie ubezpieczenia zawodnika musi nastąpić z winy klubu. Wobec powyższego należy przyjąć, że w przypadku gdy zaniechanie ubezpieczenia zawodnika wynika wyłącznie z okoliczności, za które klub nie ponosi odpowiedzialności (np. podanie błędnych danych przez zawodnika lub błąd pracownika firmy ubezpieczeniowej) to zawodnik nie będzie uprawniony do rozwiązania umowy.

Po trzecie należy zwrócić uwagę na pewną nieprecyzyjność co do określenia początku biegu 30-dniowego terminu do rozwiązania umowy. Zgodnie z brzmieniem przepisu uprawnienie to powstaje jeżeli zawodnik nie otrzymał należnego mu świadczenia ubezpieczeniowego lub jego równowartości od Klubu. Okoliczność w postaci „nie otrzymania” świadczenia jest problematyczna z punktu widzenia rozpoczęcia biegu terminu, w szczególności biorąc pod uwagę praktykę funkcjonowania firm ubezpieczeniowych (możliwość kilkukrotnego odwoływania się od decyzji). Z tego względu należy przyjąć, że początek biegu terminu biegnie od daty powzięcia przez zawodnika informacji, że wskutek zaniechania klubu nie otrzyma on należnego świadczenia. W przypadku trwania ewentualnego sporu z ubezpieczycielem, klub będzie mógł zabezpieczyć się przed uprawnieniami zawodnika poprzez wypłatę równowartości żądania na jego rzecz.

Drugie zdarzenie związane z naruszeniem obowiązków ubezpieczeniowych przez klub, dotyczy sytuacji, w której zawodnik zgłosił pisemne żądanie przedstawienia dowodu zawarcia umowy ubezpieczeniowej na swoją rzecz, a klub nie przedłoży takowego dowodu w terminie 14 dni od daty zgłoszenia żądania.

Niedochowanie obowiązków związanych z leczeniem lub rehabilitacją – lit. d.

Zawodnik ma także prawo do rozwiązania kontraktu z winy klubu, jeśli klub:

-nie zapewnia mu leczenia lub rehabilitacji po kontuzji doznanej w czasie gry w ramach współzawodnictwa sportowego lub treningu;

lub:

-odmawia pokrycia kosztów leczenia lub rehabilitacji poniesionych przez zawodnika, na które otrzymał on od klubu pisemną zgodę, w ramach której klub zaakceptował szacowane koszty leczenia lub rehabilitacji.

W obu przypadkach zawodnik ma prawo do rozwiązania umowy w terminie 30 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Pierwsza okoliczność dotyczy sytuacji, w której zawodnik odnosi kontuzje w trakcie rozgrywania meczu lub podczas treningu, tj. w trakcie świadczenia usług profesjonalnego uprawiania piłki nożnej na podstawie kontraktu. W takiej sytuacji klub ma obowiązek zapewnienia leczenia lub rehabilitacji niezależnie od ustaleń poczynionych przez Strony.

Oczywistym jest, że leczenie lub rehabilitacja, którą zapewnia klub musi spełniać standardy odpowiednie dla poziomu klubu oraz dostosowane do rodzaju urazu doznanego przez zawodnika. Z uwagi na powyższe należy przyjąć, że przepis ten ma zastosowanie zarówno w sytuacji, w której klub w ogóle nie wywiązuje się z powyższych zobowiązań, jak również gdy zapewnione usługi nie spełniają wymagań dotyczących jakości, częstotliwości oraz efektywności.

Druga sytuacji dotyczy odmowy zwrotu kosztów leczenia lub rehabilitacji, które zawodnik pokrył we własnym zakresie. W tym przypadku kluczowym jest uzyskanie uprzedniej pisemnej zgody klubu, w ramach której zaakceptowano szacowane koszty.

Wątpliwości może budzić wprowadzenie pojęcia „szacowanych kosztów”, na tle sytuacji, w której kwota faktycznie poniesionych kosztów nieznacznie przewyższa zaakceptowane szacowane koszty i oceny czy klub powinien zwrócić także nadwyżkę. W tym przypadku granica nadwyżki powinna być oceniana każdorazowo na podstawie konkretnych okoliczności faktycznych, gdyż Uchwała VI/90 nie wprowadza generalnych zasad rozliczania takich nadwyżek. Z uwagi na powyższe autor rekomenduje aby pisemne akceptacje szacowanych kosztów, zawierały wyraźne określenie dopuszczalnej nadwyżki np. (5% ponad szacowaną wartość) powyższe pozwoli na ograniczenie ryzyka powstania sporu co do dochowania obowiązków, co ma istotne znaczenie ze względu na możliwość powstania opisywanego uprawnienia zawodnika do rozwiązania kontraktu.

Zarówno w przypadku niedochowania obowiązków ubezpieczeniowych, jak i leczenia oraz rehabilitacji, zawodnik nie jest zobowiązany do uprzedniego wezwania klubu do realizacjo obowiązków.

Przeniesienie do niższej klasy rozgrywkowej z przyczyn innych aniżeli rywalizacja sportowa – lit. e.

Ostatnia przesłanka uprawniająca zawodnika do rozwiązania kontraktu z winy klubu dotyczy sytuacji, w której klub zostaje przeniesiony do niższej klasy rozgrywkowej na skutek przyczyn innych niż rywalizacja sportowa. Warunkiem koniecznym do skorzystania z tego uprawnienia jest istnienie prawomocnego orzeczenia wydanego przez właściwy organ dyscyplinarny PZPN, nakładającego na klub karę w postaci przeniesienia zespołu do niższej klasy rozgrywkowej.

Kara przeniesienia do niższej klasy rozgrywkowej jest uregulowana w Regulaminie Dyscyplinarnym Polskiego Związku Piłki Nożnej (t.j. Uchwała Zarządu PZPN nr IV/58 z dnia 18.04.2024 r.; dalej: „Regulamin Dyscyplinarny”). Zgodnie z art. 44 Regulaminu, kara ta polega na przeniesieniu zespołu o jedną klasę rozgrywkową niżej i może zostać nałożona na klub m.in. za następujące naruszenia: (i) zachowania pogardliwe lub dyskryminacyjne – art. 67 Regulaminu Dyscyplinarnego, (ii) groźba lub przemoc – art. 72 Regulaminu Dyscyplinarnego, (iii) match-fixing i niedozwolone zakłady bukmacherskie – art. 80 Regulaminu Dyscyplinarnego.

Katalog organów dyscyplinarnych został określony w art. 121 (I instancja) oraz 122 (II instancja) Regulaminu Dyscyplinarnego, ich właściwość zależy od szczebla rozgrywkowego oraz przedmiotu postępowania. Jednakże zgodnie z art. 124 pkt 1 Regulaminu Dyscyplinarnego do wymierzania kary w postaci m. in. przeniesienia zespołu do niższej klasy rozgrywkowej, właściwymi są wyłącznie:

a) Komisja Dyscyplinarna Polskiego Związku Piłki Nożnej,

b) Najwyższa Komisja Odwoławcza Polskiego Związku Piłki Nożnej,

c) komisja dyscyplinarna wojewódzkiego związku piłki nożnej,

d) komisja odwoławcza wojewódzkiego związku piłki nożnej.

Zawodnik ma prawo do rozwiązania kontraktu w terminie 30 dni od daty uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego nakładającego na klub karę przeniesienia do niższej klasy rozgrywkowej.

Oczywistym jest, że tzw. „spadek” z uwagi na rywalizację sportową nie mógłby stanowić podstawy uprawnienia zawodnika do rozwiązania kontraktu z winy klubu, w takowym przypadku zawodnik niewątpliwie również ponosi (w mniejszym lub większym zakresie w zależności od jego roli w drużynie) odpowiedzialność za słaby wynik. Powyższe znajduje odzwierciedlenie w przepisach dot. stabilności kontraktowej, które zostaną opisane w dalszych częściach opracowania.

Podsumowanie.

Przepisy zawarte w art. 9 Uchwały nr VI/90 mają na celu ochronę praw zawodników oraz zapewnienie aby kluby wywiązywały się ze swoich obowiązków. Możliwość jednostronnego rozwiązania kontraktu przez zawodnika w przypadku nienależytego wykonania umowy przez klub jest istotnym narzędziem, które pozwala na ochronę interesów zawodowych i finansowych zawodników. Uchwała wystarczająco precyzyjnie określa warunki, w których takie rozwiązanie jest dopuszczalne, co sprzyja przejrzystości i pewności prawnej w relacjach między zawodnikami a klubami.

[1] zob. E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Art. 78[1], Wyd. 11, Warszawa 2023, legalis, nb. 1.

[2] zob. K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Art 78[1], Wyd. 32, Warszawa 2024, legalis, nb. 2.