Czy plan miejscowy „odżywa” w przypadku nieważności planu, który go uchylił ?

Zgodnie art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2020 r., poz. 293)  wejście w życie planu miejscowego powoduje utratę mocy obowiązującej innych planów zagospodarowania przestrzennego lub ich części odnoszących się do objętego nim terenu. W tym miejscu należy rozważyć czy norma prawna z art. 34 ust. 1 zawiera w sobie klauzulę derogacyjną (norma prawna uchylająca odpowiedni przepis) rangi ustawowej tej mocy, że zawsze ex lege moc obowiązującą traci na tej podstawie prawnej dotychczas obowiązujący plan miejscowy, z dniem wejścia w życie nowego planu miejscowego, odnoszącego się do tego samego terenu i następuje to niezależnie od utraty jego mocy obowiązującej.

Wskazać należy, iż brak jest przepisu, który wprost określałby czy poprzednio obowiązujący plan, który został uchylony przez plan, który następnie został uznany za nieważny, niejako „odżywa”
w wyniku stwierdzenia nieważności następnego planu.

Zarówno wyroki sądów administracyjnych jak i rozstrzygnięcia nadzorcze wojewody w sprawach planów miejscowych co do zasady w przypadku uznania, że doszło do istotnego naruszenia prawa przy ich uchwalaniu, skutkują zgodnie z aktualnymi przepisami stwierdzeniem nieważności uchwały – miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Tym samym dopuszczenie przez ustawodawcę stwierdzenia nieważności aktu, a więc skutku ex tunc (wstecz, a więc od momentu dokonania czynności) oznacza, że unieważnionej normy nigdy nie było w porządku prawnym, a tym samym – w przypadku unieważnienia aktu uchwalającego miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – nie mogła ona wywrzeć skutku zamierzonego przez ustawodawcę w art. 34 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Ten skutek ma miejsce tylko w przypadku wejścia planu w życie.

Wobec powyższego poprzedni plan miejscowy „odżywa” niejako wskutek stwierdzenia nieważności późniejszego planu miejscowego, który ten poprzedni uchylał.  Art. 34 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie zawiera szczególnej podstawy derogacyjnej, jaki to pogląd niekiedy pojawiał się w rozstrzygnięciach nadzorczych wojewodów, a jest jedynie wyrazem zasady, iż dla danego obszaru może obowiązywać wyłącznie jeden plan miejscowy. Norma ta pełni
w związku z tym funkcję porządkującą, pozwalającą ustalić zakres derogacji poprzedniego aktu, w sytuacji gdyby zapisy nowego planu nie zawierały w tym zakresie ustaleń.

Stanowisko to zostało w pełni podzielone przez prof. zw. dr hab. Zygmunta Niewiadomskiego, który w Komentarzu do ustawy o planowaniu przestrzennym wskazał, iż:

„W związku z utratą mocy obowiązującej planów miejscowych na skutek orzeczeń organów nadzoru lub sądu administracyjnego pojawia się pytanie: czy w takim przypadku powraca moc obowiązująca poprzednich regulacji planistycznych, zawartych w planach obowiązujących przed wejściem w życie aktu, który utracił moc. Wydaje się to oczywiste w przypadku stwierdzenia nieważności nowego planu w całości – skoro unieważniono całą uchwałę w sprawie planu, to również jej przepis stanowiący o utracie mocy obowiązującej przez plan dotychczasowy. W przypadku unieważnienia planu miejscowego w części dotyczącej określonej nieruchomości lub terenu przepis uchwały o utracie mocy obowiązującej przez poprzedni plan nadal obowiązuje. W tym przypadku powstaje „luka” w planie, czyli fragment obszaru pozbawiony jakichkolwiek regulacji planistycznych.

Powyższe stanowisko potwierdza także orzecznictwo sądów administracyjnych : Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 14 grudnia 2017 r. IV SA/Po 768/17, Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 stycznia 2016 r. II OSK 1336/14 oraz Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 25 lutego 2014 r. II SA/Kr 1549/13.