Czy można potrącić zajętą wierzytelność ?

Czy można potrącić zajętą wierzytelność ?

W obrocie gospodarczym zdarzają się sytuacje, w których jedno z wzajemnych świadczeń stron, rozliczanych przez strony przez potrącenie, zostaje zajęte w postępowaniu egzekucyjnym. Co wtedy ? Czy pomimo zajęcia jednej wierzytelności nadal można dokonywać potrąceń ?

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zgodnie z art. 504 ustawy – Kodeks cywilny z dnia 23 kwietnia 1964 r. (tj. Dz.U. 2019 r. poz. 1145)  zajęcie wierzytelności przez osobę trzecią wyłącza umorzenie tej wierzytelności przez potrącenie tylko wtedy, gdy dłużnik stał się wierzycielem swego wierzyciela dopiero po dokonaniu zajęcia albo gdy jego wierzytelność stała się wymagalna po tej chwili, a przy tym dopiero później aniżeli wierzytelność zajęta.

Celem wyżej powołanego przepisu było uregulowanie możliwości potrącania wierzytelności zajętych, albowiem skoro dłużnikowi zajętej wierzytelności nie wolno świadczyć do rąk egzekwowanego wierzyciela, a tylko na rzecz organu egzekucyjnego, to zasadniczo także nie powinno się dokonywać potrącenia. Potrącenie zastępuje bowiem w tym wypadku samo świadczenie. Zwłaszcza, że oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną do chwili, gdy było ono możliwe.

Istotne znaczenie dla zastosowania wyżej powołanego przepisu ma określenie chwili zajęcia wierzytelności. Przyjmuje się, iż zajęcie wierzytelności następuje w chwili doręczenia przez komornika dłużnikowi zajmowanej wierzytelności stosownego wezwania.

W świetle wyżej powołanego przepisu, należy zaznaczyć, że w razie zajęcia wierzytelności wyłączenie potrącenia następuje tylko w dwóch przypadkach:

  1. gdy dłużnik zajętej wierzytelności stał się wierzycielem swego wierzyciela po dokonaniu zajęcia.

  2. gdy co prawda obie one istniały jeszcze przed dokonanym zajęciem, jednakże wymagalność wierzytelności potrącanej z tą, którą zajęto, nastąpiła już po dokonanym zajęciu, i do tego później niż wierzytelność zajęta.

Zgodnie z art. 498 §1 k.c.  gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Biorąc pod uwagę powyższe, potrącenie będzie możliwe w każdej sytuacji, gdy przesłanki z  498k.c. zostały spełnione jeszcze przed dokonanym zajęciem. Także wtedy, gdy obie wierzytelności istniały przed tą chwilą, ale ich wymagalność nastąpiła już po dokonaniu zajęcia, przy czym jako pierwsza uaktywniła się wierzytelność dłużnika zajętej wierzytelności. W takich wypadkach samo zajęcie nie tamuje możliwości skorzystania przez którąkolwiek ze stron z potrącenia, wywołując skutek w postaci umorzenia wierzytelności od chwili, gdy było ono możliwe.

Autor:

Bartłomiej Laburda

Radca prawny, Partner

Treść niniejszego wpisu nie stanowi opinii lub informacji prawnej i nie może być podstawą do podejmowania decyzji z zakresu prawa czy obrotu gospodarczego. Zmienność prawa, kierunków orzecznictwa, czy też poglądów doktryny kształtujących się na ich gruncie powoduje, iż treść wpisu może wymagać modyfikacji lub uzupełnienia. Co więcej treść wpisu nie uwzględnia okoliczności i stanu faktycznego danej sprawy, które są decydujące dla zajęcia stanowiska w konkretnej sprawie i sformułowania wiążącej opinii prawnej