Za co odpowiada członek zarządu spółki z o.o. ?

1. Zakres podmiotowy i przedmiotowy odpowiedzialności

Kodeks spółek handlowych w art. 299 kodeksu spółek handlowych, przewiduje osobistą odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością za jej zobowiązania wobec wierzycieli. Artykuł 299 KSH stanowi sankcję za nieprawidłowe prowadzenie spraw spółki, tzn. takie, które doprowadziło do niezaspokojenia się wierzyciela
z majątku spółki ze względu na niemożliwość prowadzenia z niego skutecznej egzekucji.

Odpowiedzialność członków zarządu jest osobista i solidarna.
Odpowiedzialność osobista oznacza, iż członkowie zarządu odpowiadają swoim majątkiem prywatnym za całość zobowiązań spółki, a solidarna, że wszyscy członkowie zarządu odpowiadają za cały dług. Określona w art. 299 KSH odpowiedzialność ma charakter subsydiarny, ponieważ uzależniona jest od niemożności uzyskania zaspokojenia roszczenia od spółki. Oznacza to, że wierzyciel musi dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń w pierwszej kolejności od spółki, a dopiero w sytuacji gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, może wystąpić z żądaniem zaspokojenia swojego roszczenia do członków jej zarządu.

Zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego jak i w doktrynie przyjmuje się, iż odpowiedzialność za zobowiązania spółki ponoszą osoby, które były członkami zarządu w czasie, kiedy zobowiązania te powstały lub stały się wymagalne, przy czym równocześnie musiały wystąpić wówczas przesłanki do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarcia postępowania układowego.

W związku z powyższym za dane zobowiązanie spółki odpowiadają osoby:

1) które były członkami zarządu w czasie jego powstania, oraz
2) te, które pełniły funkcję członka zarządu w czasie, gdy zobowiązanie to już istniało i było wymagalne.

Niezwykle istotnym jest to, że samo wykreślenie członka zarządu z rejestru, albo fakt, że nigdy nie został do niego wpisany nie wyłącza jeszcze jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Członek zarządu ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki również po wykreśleniu go z Krajowego Rejestru Sądowego. Momentem, od którego rozpoczyna się odpowiedzialność członka zarządu jest podjęcie uchwały powołującej go do pełnienia funkcji członka zarządu, nie zaś moment dokonania wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, który ma charakter jedynie deklaratoryjny.

Powołany już wyżej art. 299 KSH przewiduje bardzo szeroki zakres odpowiedzialności członka zarządu i obejmuje wszystkie należności wobec spółki, co do których egzekucja okazała się bezskuteczna. Co istotne, wierzyciel spółki poza należnością główną może dochodzić również zwrotu kosztów procesu wytoczonego przeciwko spółce, odsetek ustawowych za czas opóźnienia oraz kosztów bezskutecznej egzekucji. Nadto należy podkreślić, że wbrew dosyć powszechnie panującej ale błędnej opinii, bez znaczenia pozostaje fakt, czy są to należności prywatnoprawne czy też publicznoprawne.

Osoba będąca członkiem zarządu odpowiada więc za zobowiązania spółki nie tylko wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Urzędu Skarbowego, ale również za zobowiązania spółki wobec innych podmiotów, w tym pracowników i kontrahentów.

2. Przesłanki odpowiedzialności członka zarządu

Zasadniczą przesłanką odpowiedzialności jest bezskuteczność egzekucji prowadzonej przeciwko spółce. Z reguły bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce zostaje stwierdzona postanowieniem właściwego komornika.
Należy jednak pamiętać, że nie zawsze wszczynanie egzekucji przeciwko spółce będzie konieczne. W przypadku, gdy istnieją oczywiste powody do stwierdzenia, iż postępowanie egzekucyjne nie przyniesie oczekiwanego skutku, bezskuteczność egzekucji może być dowodzona również w inny sposób.
Niezależnie od powyższego, należy wskazać, iż sam fakt prowadzenia przeciwko spółce bezskutecznej egzekucji nie jest jeszcze wystarczającą przesłanką do pociągnięcia członka zarządu do odpowiedzialności. W art. 299 § 2 KSH wskazane zostały warunki, których spełnienie powoduje możliwość uchylenia się od odpowiedzialności.
Zgodnie z art. 299 KSH warunkiem wystąpienia z powództwem przeciwko członkowi zarządu jest:
1) bezskuteczność prowadzonej przeciwko spółce egzekucji oraz
2) brak możliwości wykazania przez członka zarządu jednej z trzech wskazanych poniżej okoliczności uwalniającej go od odpowiedzialności.
Co ważne, członek zarządu może jednak uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli wykaże, że:
1) we właściwym czasie złożył wniosek o ogłoszenie upadłości lub podanie o otwarcie postępowania układowego, albo
2) niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub o otwarcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo
3) pomimo niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości lub o otwarcie postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody.

3. Przedawnienie roszczeń przeciwko członkowi zarządu

Jeżeli chodzi o kwestię przedawnienia roszczeń przeciwko członkom zarządu, to należy wskazać, że do przedawnienia roszczeń wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przeciwko członkom jej zarządu zastosowanie znajdzie 3 – letni termin przedawnienia, o którym mowa
w art. 4421 § 1 Kodeksu cywilnego.
Bieg terminu przedawnienia co do zasady rozpoczyna się od dnia, w którym możliwe było stwierdzenie bezskuteczności egzekucji wierzytelności objętej tytułem egzekucyjnym wystawionym przeciwko spółce. Takim standardowym stwierdzeniem bezskuteczności jest powołane już wyżej postanowienie komornika o bezskutecznej egzekucji wobec spółki.

Wobec powyższego po upływie trzech lat od momentu uzyskania przez wierzyciela wiadomości, iż dochodzenie roszczeń wobec spółki jest bezskuteczne, roszczenie to przedawnia się, a pozwany członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności podnosząc zarzut przedawnienia.

4 .Podsumowanie

Mając powyższe na uwadze oczywistym jest, że z pełnieniem funkcji członka zarządu spółki z o.o. związane jest ryzyko ponoszenia przez członka zarządu odpowiedzialności za zobowiązania spółki w razie jej niewypłacalności.

Ryzyko to jest o tyle duże, że członek zarządu odpowiada całym swoim majątkiem nie tylko za własne decyzje, ale również za działania pozostałych członków zarządu, a także pracowników spółki, których błędne działania, decyzję mogą rodzić powstanie określonych zobowiązań wobec spółki.

Niemniej jednak osobista odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, pomimo swojego surowego charakteru, nie pozbawia ich możliwości obrony, dając pozwanym członkom zarządu prawo uwolnienia się od niej.

Pamiętać należy jednak, że w takiej sytuacji ciężar udowodnienia przesłanek uwalniających od odpowiedzialności spoczywa na pozwanym członku zarządu, co oczywiście stawia go w trudniejszej pozycji procesowej.

Wobec powyższego każdy kto otrzyma propozycję pełnienia funkcji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przed wyrażeniem zgody na objęcie funkcji i podjęciem ostatecznej decyzji, musi dokonać analizy sytuacji prawnej i finansowej danej spółki, biorąc pod uwagę, że po spełnieniu wyżej opisanych przesłanek może ponosić odpowiedzialność całym swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki.

Autor:
Bartłomiej Laburda
Radca prawny, Partner

Treść niniejszego wpisu nie stanowi opinii lub informacji prawnej i nie może być podstawą do podejmowania decyzji z zakresu prawa czy obrotu gospodarczego. Zmienność prawa, kierunków orzecznictwa, czy też poglądów doktryny kształtujących się na ich gruncie powoduje, iż treść wpisu może wymagać modyfikacji lub uzupełnienia. Co więcej treść wpisu nie uwzględnia okoliczności i stanu faktycznego danej sprawy, które są decydujące dla zajęcia stanowiska w konkretnej sprawie i sformułowania wiążącej opinii prawnej.

Likwidacja spółki z o.o.

W pierwszej kolejności należy rozróżnić pojęcie likwidacji od rozwiązania Spółki, albowiem w praktyce dosyć często te dwa pojęcia są ze sobą mylone, bądź też używane zamiennie.

Kodeks spółek handlowych odróżnia rozwiązanie spółki od jej likwidacji.

Rozwiązanie spółki polega jednak w ścisłym sensie na zakończeniu bytu prawnego, które może nastąpić po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego. Rozwiązanie spółki nie następuje więc samoistnie, ale jego warunkiem jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego. Tak więc likwidacja jest zespołem czynności polegających na zakończeniu interesów bieżących spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypłaceniu zobowiązań i upłynnieniu majątku spółki. W wyniku przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego spółka może ulec rozwiązaniu i wykreśleniu z rejestru.

Jakie czynności należy podjąć aby przeprowadzić proces likwidacji Spółki ?

Przede wszystkim, przed podjęciem jakichkolwiek działań niezbędna będzie analiza umowy spółki i jej ocena pod kątem planowanych czynności. Trudno sobie wyobrazić, aby podejmować istotne działania – a takim z pewnością jest jej likwidacja – dotyczące spółki bez wnikliwej analizy treści jej umowy.

Co do zasady proces likwidacji obejmuje następujące etapy:

1. Uchwała o rozwiązaniu spółki.

Uchwała zgromadzenia wspólników o rozwiązaniu spółki jest najczęściej spotykaną podstawą rozpoczęcia likwidacji. Uchwała taka wymaga większości 2/3 głosów wspólników, o ile umowa spółki nie przewiduje surowszych wymagań w tym zakresie. Uchwała ta pod rygorem jej nieważności powinna być stwierdzona protokołem notarialnym.

2. Wybór likwidatorów.

Po otwarciu likwidacji nie działa zarząd, a jego funkcje pełnią likwidatorzy. Co do zasady, likwidatorami są członkowie zarządu spółki, jednakże wspólnicy mogą w umowie spółki albo późniejszej uchwale wybrać na likwidatorów inne osoby, w tym również samych siebie. W przypadku gdy o postawieniu spółki w stan likwidacji orzeka sąd, również on powołuje likwidatorów. W takim wypadku również tylko sąd może ich odwołać. Likwidatorem może być tylko osoba fizyczna, mająca pełną zdolność do czynności prawnych, która nie jest skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa wymienione w art. 18 § 2 Kodeksu spółek handlowych, z zastrzeżeniem art. 18 § 2 i 3 Kodeksu spółek handlowych, oraz członek rady nadzorczej i komisji rewizyjnej (art. 214 § 1 Kodeksu spółek handlowych). Co istotne, podobnie jak członkowie zarządu, likwidator spółki z o.o. również ponosi odpowiedzialność przewidzianą w art. 299 Kodeksu spółek handlowych za zobowiązania powstałe w czasie pełnienia funkcji . Nadto z dniem otwarcia likwidacji spółki wygasają wszelkie ustanowione prokury. Inne organy spółki jak np. rada nadzorcza , istnieją nadal.

3. Zgłoszenie do KRS i ogłoszenie w MSiG.

Na likwidatorze ciąży obowiązek zgłoszenia otwarcia likwidacji do sądu rejestrowego, we wniosku należy wskazać imiona i nazwiska likwidatorów oraz ich adresy, a także sposób reprezentowania spółki przez likwidatorów i wszelkie w tym zakresie zmiany, nawet gdyby nie nastąpiła żadna zmiana w dotychczasowej reprezentacji spółki. Należy pamiętać, aby we wnioskach kierowanych do sądu oraz odpowiednich organów posługiwać się nazwą spółki z dopiskiem „w likwidacji”.

Likwidatorzy powinni ogłosić w Monitorze Sądowym i Gospodarczy o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia swoich wierzytelności w terminie 3 miesięcy od dnia publikacji ogłoszenia.

4. Bilans otwarcia likwidacji.

Następnie likwidatorzy powinni sporządzić bilans otwarcia likwidacji. Dokument ten likwidatorzy składają zgromadzeniu do zatwierdzenia. Bilans otwarcia likwidacji należy sporządzić w terminie 15 dni od zajścia zdarzeń, które spowodowały otwarcie likwidacji, nie później jednak niż w ciągu 3 miesięcy od tej daty. Jeżeli czas trwania likwidacji jest dłuższy niż rok, likwidatorzy powinni po upływie każdego roku obrotowego składać zgromadzeniu sprawozdanie roczne ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe. Rokiem obrotowym będzie w przypadku likwidacji 12 kolejnych miesięcy kalendarzowych liczonych od dnia rozpoczęcia likwidacji.

5 . Czynności likwidacyjne.

Do zadań likwidatorów należy zakończenie interesów bieżących spółki, ściągnięcie wierzytelności, wypełnienie zobowiązań i upłynnienie majątku spółki, a nowe interesy mogą być wszczynane, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.

Co ważne, nie zostało bezwzględnie wykluczone zawieranie nowych umów, pod warunkiem, że służy to zakończeniu bieżących spraw spółki, ściągnięciu wierzytelności, wypełnieniu zobowiązań i spieniężeniu majątku spółki.

Do czynności likwidacyjnych zalicza się również upłynnienie majątku spółki, poza spieniężeniem majątku również poprzez rozliczenie się z wierzycielami. Ściągnięcie wierzytelności oraz wypełnienie zobowiązań dotyczy zarówno osób trzecich jak i wspólników. W tym celu likwidatorzy mogą wszczynać postępowania sądowe. Jeżeli chodzi o posiadane nieruchomości mogą być zbywane w drodze publicznej licytacji, a z wolnej ręki – jedynie na mocy uchwały wspólników i po cenie nie niższej od uchwalonej przez wspólników.

Podkreślenia wymaga – co ma niezwykle istotne znaczenie w praktyce – że możliwe jest wykreślenie z rejestru spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną niewypełnione zobowiązania ciążące na tej spółce.

6. Sprawozdania likwidacyjne oraz złożenie wniosku o wykreślenie spółki z KRS.

Następnie, po ukończeniu czynności likwidacyjnych, likwidatorzy sporządzają sprawozdanie finansowe na dzień poprzedzający podział między wspólników majątku pozostałego po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, z tym zastrzeżeniem, że nie może sporządzenie tego sprawozdania, nie może nastąpić przed upływem 6 miesięcy od ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli – art. 286 Kodeksu spółek handlowych). Pozostały majątek dzieli się między wspólników w stosunku do ich udziałów, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Sprawozdanie podlega zatwierdzeniu przez zgromadzenie. Jeżeli zgromadzenie zwołane w celu zatwierdzenia sprawozdania nie odbyło się z powodu braku kworum, likwidatorzy mogą wykonać dalsze czynności bez zatwierdzenia sprawozdania likwidacyjnego. Sprawozdanie jest następnie ogłaszane w siedzibie spółki oraz składane sądowi rejestrowemu wraz z wnioskiem
o wykreślenie spółki z rejestru.

Ostatnim sprawozdaniem finansowym w toku likwidacji spółki, które należy sporządzić jest sprawozdanie na dzień zakończenia likwidacji. Sprawozdanie takie powinno być sporządzone w ciągu trzech miesięcy od zakończenia procesu podziału kwot likwidacyjnych pomiędzy wspólników. Sprawozdanie to wymaga również zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników, ogłoszenia i przesłania do sądu rejestrowego wraz z wnioskiem o wykreślenie spółki.

Istotnym jest rozróżnienie obu wyżej wskazanych sprawozdań, albowiem do przeprowadzenia likwidacji koniecznym jest sporządzenie i zatwierdzenie zarówno sprawozdania likwidacyjnego, o którym mowa w art. 288 Kodeksu spółek handlowych, jak i sprawozdania finansowego na dzień zakończenia likwidacji.

Ustanie bytu prawnego Spółki następuje z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o wykreśleniu spółki z o.o. z Krajowego Rejestru Sądowego.

Należy jednocześnie pamiętać, iż Spółka powinna podjąć uchwałę o wyznaczeniu osoby przechowującej księgi i dokumenty rozwiązanej spółki, o ile nie zostało to wskazane w umowie spółki. Ponadto likwidator zobowiązany jest do złożenia oświadczenia o zakończeniu czynności likwidacyjnych i braku toczących się postępowań sądowych, administracyjnych, komorniczych oraz o zaspokojeniu wszystkich wierzytelności.

7. Pozostałe obowiązki likwidatorów.

Niezależnie od wyżej wskazanych obowiązków, likwidatorzy są zobowiązani do zawiadomienia o rozwiązaniu spółki urzędu skarbowego oraz innych właściwych organów. Do czynności, które należy jeszcze wykonać należą:

a) złożenie zeznania podatkowego wraz ze sprawozdaniem finansowym do organu podatkowego i zawiadomienie o zakończeniu postępowania likwidacyjnego,

b) złożenie deklaracji NIP-2 dla potrzeb zawiadomienia o zmianie statusu podatnika w podatku dochodowym,

c) zawiadomienie GUS o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej przez spółkę,

d) wystąpienie do właściwego naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem, sporządzonym na urzędowym formularzu, o wykreślenie zlikwidowanej spółki z rejestru podatników VAT (druk VAT-Z).

Autor:

Bartłomiej Laburda

Radca prawny, Partner

Tag: spółka z o.o.